Tragedia Żydów podczas II wojny światowej
Nikola Kicińska, Paulina Kuraś, uczennice Szkoły Podstawowej nr 4 im. Jarosława Iwaszkiewicza w Sandomierzu
Powstanie w getcie warszawskim
Gdy w 1933 r. do władzy doszedł Adolf Hitler, w Niemczech szerzyła się polityka antysemityzm. Władze skutecznie manipulowały
ludnością wmawiając jej, iż Żydzi są przyczyną wojennej porażki
I wojny światowej oraz politycznych i ekonomicznych problemów Niemiec. Groźba komunizmu i inne problemy państwa spowodowały, że coraz więcej ludzi stawało się uprzedzonych do Żydów. Gdy doszło do wybuchu wojny, na terenach okupywanych przez Niemców zaczęto tworzyć getta. Przesiedlano tam Żydów z pobliskich miejscowości. Największe getto powstało w Warszawie i Łodzi. W aktualnej stolicy naszego państwa w momencie kulminacyjnym Żydów w getcie było około 60 tys. Warunki były słabe, a ludzi coraz więcej. Żydów zaczęto wywozić do obozów koncentracyjnych lub zabijać w gettach. Wywołało to bunt wśród mieszkańców getta. Zaczęto tworzyć organizacje konspiracyjne. Najpopularniejsze z nich to ŻOB i ŻZW. Obydwie organizacje działały w tym samym celu, ale osobno. Latem 1944 r. Żydowska Organizacja Bojowa pierwszy raz spróbowała skontaktować się z Armią Krajową. Nie poszło to jednak po ich myśli, a kontakt udało się zawiązać dopiero w październiku, dostali wtedy niewielką ilość broni. Jednocześnie szef SS Heinrich Himmler nakazał likwidację getta warszawskiego. W tym celu niemieckie jednostki policji i SS wznowiły masowe deportacje Żydów. W tym okresie uzbrojona grupa Żydów wkradła się w tłum, który był prowadzony na Umschlagplatz, na określony sygnał rozpoczęła się strzelanina.
Większość osób, która postawiła się hitlerowcom, zginęła w czasie walki. Atak zaskoczył Niemców, dzięki czemu większości Żydom prowadzonym na plac udało się
uciec. 21 stycznia, gdy złapano około 5-6 tys. mieszkańców gestapowcy podjęli decyzje o zawieszeniu dalszych deportacji. 19 kwietnia 1943 r. to planowana data usunięcia getta. Gdy odpowiedzialne za to osoby wkroczyły na teren getta, ulice były puste. Żydzi chowali się we wcześniej przygotowanych kryjówkach. Poszkodowani próbowali się również bronić, 12 ludzi niemieckiego generała Jürgen'a Stroopa zostało rannych lub zamordowanych.
Za cel podczas trzeciego dnia likwidacji getta hitlerowcy dali sobie zniszczenie budynków, aby zmusić mieszkańców do wyjścia z kryjówek. W obliczu nieuchronnej klęski dowódca ŻOB Mordechaj Anielewicz popełnił samobójstwo. Pomimo tego, pojedyncze jednostki walczyły dalej przez następny miesiąc. Razem z nim w bunkrze zginęła grupa powstańców. 16 maja
1943 r. Stroop wydał nakaz zniszczenia Wielkiej Synagogi. Data 16 maja jest uznawana za symboliczny koniec powstania. Ofiary buntu to ok. 7 tys. Żydów, które zamordowano. Następne 7 tys. wywieziono do obozu koncentracyjnego w Treblince, a resztę do obozu Lublin-Majdanek oraz innych więzień gdzie kazano im wykonywać przymusowe prace. Pomimo zakończenia powstania ukrywający się w ruinach getta Żydzi wciąż atakowali patrole Niemców.